پاسخ‌گویی معصومان به شبهات با بهره‌گیری از روش کشف مغالطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 استادیار گروه فلسفه دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

افراد و جریان‌های شبهه‌گر در فرایند شبهه‌سازی از مواد اولیه و روش‌های گوناگونی برای انتقال بافته‌های خود استفاده می‌کنند. برای پاسخ‌گویی به شبهات و سرگشتگی‌های معرفتی، کشف رویکردها، روش‌ها و مؤلفه‌های پیام‌های حاوی شبهه، نقشی بنیادین در فراهم‌آوردن پاسخ‌های استوار داراست. در میان رویکردهای پیش‌گفته، بهره از روش‌های مغالطی بسیار پر‌رنگ می‌نماید. جستار حاضر در پی باز‌شناسی پربسامدترین گونه‌های مغالطاتِ به‏کار‌گرفته‏شده توسط معارضان مکتب اسلام و مذهب تشیع است. برای رسیدن به این هدف، با بررسی منابع روایی، یازده گونه از مغالطاتِ رایج بازیابی شده و پس از تعریف استوار هر یک از گونه‌ها، نمونه حدیثی متناسب، در پی آمده است. نتیجه این است که یکی از بنیادی‌ترین شیوه‌ها برای پاسخ‌گویی استوار به شبهات، شناخت منطقی و تحلیل پیام‌های شبهه‌آلود و کشف مغالطاتِ موجود در آنهاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

ردّ الأئمة المعصومین(ع) علی الشبهات من خلال أسلوب الکشف عن المغالطات

نویسندگان [العربیة]

  • البرز محقق گرفمی 1
  • رامین گلمکانی 2
1 الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه
2 أستاذ مساعد، قسم الفلسفة، جامعة علوم إسلامی رضوی.
چکیده [العربیة]

یستفید أهل الشبهة من الأشخاص والتیارات من المواد الأولیة والطرق المختلفة لنقل توهماتهم فی عملیة إثارة الشبهات. للرد علی الشبهات والالتباسات المعرفیة یلعب الکشف عن المقاربات والطرق والمؤشرات للرسائل المتضمنة للشبهة دورًا أساسیًّا فی تکوین الردود القویة. من بین المقاربات المذکورة، تستخدم أسالیب المغالطة کثیرًا. باستخدام المصادر الوثائقیة والمکتبة واستخدام المنهج الوصفی الکشفی، سعی هذا البحث وراء إعادة المعرفة بأکثر أنواع المغالطات شیوعًا لدی معارضی مدرسة الإسلام ومذهب التشیع. وصولاً إلی هذا الهدف وبدراسة المصادر الروائیة، تمّ الکشف عن أحد عشر نوعًا من المغالطات السائدة، وبعد التعریف الدقیق لکل نوع، تم ذکر مثال حدیثی مطابق له. وفی نهایة کل جزء تم تبیین أسلوب رد المعصومین علیهم‌السلام علی کل واحد من أشکال المغالطة. فتوصل البحث إلی أن أهم المناهج للرد القوی علی الشبهات هو المعرفة المنطقیة بالرسائل المشبوهة وتحلیلها والکشف عن المغالطات فیها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الشبهة
  • المغالطة
  • منهج الردّ
  • الحدیث
  • الأئمة المعصومون
  1. قرآن مجید.

    ** نهج البلاغه؛ صبحی صالح؛ تهران: راه علم، 1386.

    1. ابن‏ابی‏جمهور، محمد بن زین‏الدین؛ عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة؛ چ1، قم: دار سیدالشهداء للنشر، 1405ق.
    2. ابن‏بابویه، محمد بن على؛ التوحید؛ چ1، قم: جامعه مدرسین، 1398ق.
    3. --------؛ عیون أخبار الرضا †؛ چ1، تهران: جهان، 1378ق.
    4. --------؛ معانی الأخبار؛ چ1، قم: اسلامی، 1403ق.
    5. ابن‏حنبل، احمد؛ مسند؛ احمد محمد شاکر؛ قاهره: دار الحدیث، 1416ق.
    6. ابن‏سینا، الشفاء (الهیات)؛ سعید زاید؛ قم: مکتبه آیةالله العظمی‌المرعشی، 1404ق.
    7. ابن‏فارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغه؛ قم: مکتب الاعلام اسلامی، 1404ق.
    8. ابن‏منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دار صادر، 1414ق.
    9. احمدی میانجی، علی؛ مکاتیب الائمه؛ قم: دار الحدیث، 1426ق.
    10. بحرانی، ‌هاشم بن سلیمان؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ قم: بعثت، 1374.
    11. برقی، احمد بن محمد؛ المحاسن؛ چ2، قم: اسلامیه، 1371ق.
    12. برنجکار، رضا؛ روش‌شناسی علم کلام؛ چ2، تهران: سمت، 1398.
    13. بهمنیار بن مرزبان؛ التحصیل؛ مرتضی مطهری؛ چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1375.
    14. بیهقی، احمد بن حسین؛ السنن الکبرى و فی ذیله الجوهر النقی؛ حیدرآباد: مجلس دائرة المعارف النظامیة الکائنة فی الهند، 1344ق.
    15. پل، ریچارد و لیندا الدر؛ مغالطه‌های پرکاربرد؛ مهدی خسروانی؛ چ11، تهران: نشر فرهنگ نو، 1400.
    16. تهانوى، محمدعلی؛ موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم؛ ط1، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، 1996م.
    17. حر عاملى، محمد بن حسن؛ هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة ‰؛ چ1، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1414ق.
    18. حلّی، حسن بن یوسف؛ الألفین؛ چ2، قم: هجرت، 1409ق.
    19. خندان، علی‏اصغر؛ مغالطات؛ چ16، قم: بوستان کتاب، 1399.
    20. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد؛ اساس الاقتباس؛ چ1، تهران: فردوس، 1389.
    21. دعدوش، احمد؛ المغالطات المنطقیه فی وسائل الأعلام؛ [بی‏جا]: منشورات السبیل، 2014م.
    22. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ مفردات الفاظ القرآن؛ بیروت: دار القلم، 1412ق.
    23. زبیدی، محمد بن محمد؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ بیروت: دار الفکر، 1414ق.
    24. سلیمانی، حسن؛ منطق باب فلسفه؛ چ1، تهران: زوّار، 1394.
    25. سیاح، احمد؛ فرهنگ بزرگ جامع نوین؛ چ9، تهران: اسلام، 1378.
    26. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم؛ الملل و النحل؛ قم: شریف رضی، 1364.
    27. طبرسى، احمد بن على؛ الإحتجاج على أهل اللجاج؛ چ1، مشهد: نشر مرتضی، 1403ق.
    28. طوسى، محمد بن الحسن؛ الغیبة؛ چ1، قم: دار المعارف الاسلامیه، 1411ق.
    29. --------؛ تهذیب الأحکام؛ چ4، تهران: اسلامیه، 1407ق.
    30. عظیمی، مهدی؛ «مواضع جدلی در منطق ابن‏سینا»، منطق پژوهی؛ س4، ش2، 1392، ص110-139.
    31. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ چ2، قم: هجرت، 1409ق.
    32. فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى؛ الوافی؛ چ1، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی †، 1406ق.
    33. --------؛ تفسیر الصافی؛ چ2، تهران: مکتبة الصدر، 1415ق.
    34. قطب‏الدین شیرازی؛ محمد بن مسعود؛ شرح حکمه الاشراق؛ [بی‏جا]، 1315.
    35. کدخدایی، محمدرضا؛ «بایسته‌های شبهه‏پژوهی و شبهه‏شناسی»، نشریه پاسخ؛ ش2، تابستان 1395، ص35-52.
    36. کلینى، محمد بن یعقوب؛ کافی؛ چ1، قم: دار الحدیث، 1429ق.
    37. مجلسى، محمد باقر بن محمدتقى؛ بحار الأنوار؛ ط2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    38. محقق گرفمی، البرز و همکاران؛ «روش‌شناسی پاسخ‌گویی به شبهات با استفاده از مؤلفه‌های عقلی در سیره امام صادق †»، کلام اسلامی؛ ش113، 1399، ص87-114.
    39. محقق گرفمی، البرز و همکاران؛ «بنیان‌ها و علل شناختی و روشی شکل‌گیری شبهات از نظرگاه قرآن مجید»، مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی؛ س5، ش13، پاییز 1400، ص87-115.
    40. محمدزاده، رضا؛ «درآمدی بر مغالطات غیر صوری»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق †؛ ش2، زمستان 1374، ص31-50.
    41. مصطفی، عادل؛ المغالطات المنطقیه؛ قاهره: المجلس الاعلی للثقافه، 2007م.
    42. مظفر، محمدرضا؛ المنطق؛ چ2، تهران: الهام، 1386.
    43. مفید، محمد بن محمد؛ الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد؛ چ1، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق.
    44. میرباباپور، مصطفی؛ «مغالطات مخالفان در مواجهه با معصومان ‰»، معرفت؛ ش195، زمستان 1392، ص43-58.
    45. نبوی، لطف‏الله؛ مبانی منطق و روش‌شناسی؛ چ4، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1398.
    46. هلالى، سلیم بن قیس؛ کتاب سلیم بن قیس؛ قم: الهادی، 1405ق.