خاستگاه و مبادی شبهات علم دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

امروزه در حوزه علم دینی، شبهات مختلفی، رواج یافته است. این شبهات که امکان، مطلوبیت و ضرورت علم دینی را نشانه رفته است، ریشه در تلقی و نوع نگاه به دین، علم و معرفت دینی دارد. بر پایه اختلاف نگاه‌ها در زمینه علم دینی، رویکردها و دیدگاه‌های مختلفی شکل گرفته است. این رویکردها در چند محور کلی؛ نظیر «نقل محور» (نص‌بسند)، تجربه‌محور، مبناگرا، اجتهاد‌محور و امثال آن، قابل تقسیم‌اند. در نقل‌محوری، اصالت به آموزه‌های نقلی داده می‌شود. این رویکرد، در میان موافقان و مخالفان علم دینی، طرفداران زیادی دارد. بیشتر منکران و مخالفان علم دینی، به دلیل نقل‌محوری در معرفت دینی و تجربه‌گرایی در معرفت علمی (انحصار دین به نقل و علم به تجربه) از اساس با امکان، مطلوبیت و ضرورت علم دینی مخالفت می‌ورزند؛ لذا شبهات زیادی را حوزه علم دینی طرح و رواج دادند. مقاله حاضر با روش تحلیلی-انتقادی به خاستگاه و مبادی شبهات علم دینی خواهد پرداخت. از مهم‌ترین یافته‌های مقاله این است که خاستگاه و مبادی اصلی شبهات علم دینی، ریشه در نوع دین‌شناسی، علم‌شناسی و روش‌شناسی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

مناشی و مبادی شبهات علم دینی

نویسنده [العربیة]

  • رمضان علی‌تبار
گروه منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • علم دینی
  • شبهات
  • خاستگاه
  • مبادی
  • علم‌شناسی
  • دین‌شناسی
  1. قرآن کریم

    *نهج البلاغه

    1. ابن‎منظور، لسان العرب، قم: ادب الحوزة، 1405 ق.
    2. پوپر، کارل، حدس‎ها وابطالها، احمدآرام، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1375.
    3. پوپر، کارل، منطق اکتشاف علمی، ترجمه سیدحسین کمالی، چاپ 4، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، 1388.
    4. حسنی، سیدحمیدرضا و دیگران؛ علم دینی، دیدگاهها و ملاحظات، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387.
    5. جوادی آملی، عبدالله، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: اسراء، 1386.
    6. خسروپناه، عبدالحسین، آسیبشناسی انکار علم دینی، دانشگاه اسلامی، سال دوازدهم، شمارۀ 2، تابستان 1387.
    7. سروش، عبد الکریم، تفرج صنع، تهران: سروش، 1366.
    8. ـــــــــــــــ، ماهنامه جهان اندیشه، شماره 2، آبان 1379.
    9. ـــــــــــــــ، هفته نامه جامعه مدنى، شماره 20، تاریخ 22/11/1379.
    10. ــــــــــــــ، اسلام و علوم اجتماعی؛ نقدی بردینی‌کردن علم، مندرج در کتاب: علم دینی؛دیدگاه ها و ملاحظات، به کوشش حسنی و دیگران، قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، 1387.
    11. ــــــــــــــ، اوصاف پارسایان، چ3، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1374.
    12. ــــــــــــــ، بسط تجربۀ نبوی، تهران: موسسه فرهنگی صراط، ۱۳۷۸.
    13. ــــــــــــــ، مدارا و مدیریت، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1376.
    14. ــــــــــــــ، معنا، امکان و رهکارهای تحقق علم دینی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1389.
    15. علی‌تبار، رمضان، علم دینی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1396.
    16. قبادی، خسرو، دیدگاه‌های مختلف درباره دانشگاه اسلامی، تهران: شورای انقلاب فرهنگی، 1379.
    17. کدیور، محسن، روزنامه بنیان، 28/12/1380.
    18. گنجى، اکبر، ماهنامه آفتاب، شماره 9، تاریخ، آبان 1380.
    19. گیلیس، دانالد، فلسفه علم در قرن بیستم، ترجمه حسن میانداری، تهران وقم: انتشارات سمت و طه، 1381.
    20. مجتهد شبسترى، محمد، هفته نامه آبان، شماره 122، تاریخ 3/2/1379.
    21. مجتهد شبسترى، محمد، هفته نامه جامعه مدنى، شماره 24، تاریخ 20/12/79.
    22. مصباح یزدی، محمدتقی، رابطه علم و دین، تحقیق: علی مصباح، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی6، 1392.
    23. ملکیان، مصطفی، «تأملاتی چند در باب امکان و ضرورت اسلامی شدن دانشگاه»، نقد و نظر، شماره 19، 1381.
    24. ــــــــــــــ، «امکان و چگونگى علم دینى»، فصلنامه حوزه و دانشگاه، شماره 22 ، بهار 1379.
    25. نصیری، مهدی، اسلام و تجدّد، چاپ سوم، تهران: کتاب صبح، 1387.
    26. یوسفى اشکورى، حسن، ماهنامه فکر نو، شماره 7، تاریخ 15/5/1379.