روش شناسی پاسخ به شبهات اعتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه فلسفه پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

شناخت شبهات و پاسخ‎دهی به آنها در قرآن و احادیث و نیز از نگاه عقل دارای اهمیت ویژه و انکارناپذیر است و دفاع به معنای خاص کلمه به همین کار اطلاق می‌شود. به همین دلیل متکلمان اسلامی به این بخش از جنبه دفاعی علم کلام بیشتر توجه کرده‌اند و کتاب‌های بسیاری در رد شبهات مخالفان تألیف کرده‌اند. اما آنچه اهمیت بیشتری دارد و کمتر مورد توجه قرار گرفته است، روش‌شناسی پاسخ به شبهات است. حجم وسیعی از متون دینی در اختیار است که می‌توان با دقت در آنها به اصول، قواعد و روش‌های حاکم بر فضای پاسخ‎گویی قرآن و اهل بیت به سؤالات و شبهات دست یافت. تلاش این مقاله استنباط این روش‌ها از قرآن و احادیث و نیز عقل و ارائه آنهاست. قبل از پرداختن به این روش‌ها لازم است ابتدا مفهوم شبهه، ارتباط شبهه با شک و پرسش، هدف و فواید پاسخ به شبهات و شرایط پاسخ‎گویی مورد بحث قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

منهجیة الردّ علی الشبهات الاعتقادیة

نویسنده [العربیة]

  • رضا برنجکار
أستاذ فی قسم الفلسفة، کلیات فارابی، جامعة طهران.
چکیده [العربیة]

الملخص
إن معرفة الشبهات والردّ علیها من المنظور القرآنی والحدیثی وأیضًا من المنظور العقلی لها أهمیة خاصة لا یمکن إنکارها وهی المقصودة بالدفاع الکلامی بمعناه الخاص. ولذلک أولی المتکلمون المسلمون اهتماماً أکثر بهذا الجانب من الدفاع الکلامی وألفوا کتبًا کثیرة فی دحض شبهات المخالفین والمعارضین. لکن الأهم الذی حظی اهتمامًا قلیلًا هو منهجیة الردّ علی الشبهات. هناک کم کبیر من النصوص الدینیة المتاحة یمکن لنا من خلالها الحصول علی المبادئ والقواعد والطرق السائدة علی منهجیة ردّ القرآن وأهل البیت علیهم‌السلام علی الأسئلة والشبهات. من هذا المنطلق، قد سعی هذا البحث وراء استنباط وتقدیم هذه المنهجیة من المنظور القرآنی والحدیثی والمنظور العقلی. وذلک بعد أن قام ابتداءًا بتیین مفهوم الشبهة، وعلاقتها بالشک والسؤال، وغایة الردّ علی الشبهات وفوائده،‌ وشروط الردّ.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • المنهجیة
  • الشبهة
  • العقائد
  • القرآن
  • العقل
  1. منابع و مآخذ

    * قرآن کریم.

    ** نهج البلاغه.

    1. ابن‎اثیر؛ النهایه فی غریب الحدیث؛ طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی؛ قم: مؤسسه اسماعیلیان للطباعة و النشر و التوزیع، 1364.
    2. ابن‎شهرآشوب مازندارنی؛ مناقب آل ابی‏طالب †؛ قم: مؤسسه انتشارات علامه، 1379ق.
    3. ابن‎فارس، ابی‏الحسین احمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ مصر: مطعبة البابی الحلبی و اولاده، 1391ق.
    4. ابن‎منظور؛ لسان العرب؛ قم: نشر ادب الحوزة، 1405ق.
    5. حرانی، حسن بن شعبه؛ تحف العقول؛ قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
    6. شیخ صدوق، ابی‏جعفر محمد بن علی؛ التوحید؛ هاشم حسینی؛ قم: جامعه مدرسین، 1398ق.
    7. --------؛ الخصال؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1403ق.
    8. --------؛ علل‌ الشرایع؛ قم: کتابفروشی داوری، 1385.
    9. --------؛ عیون أخبار الرضا †؛ مهدی لاجوردی؛ تهران: نشر جهان، 1378ق.
    10. --------؛ معانی الاخبار؛ تصحیح علی‏اکبر غفاری؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1374.
    11. طبرسی، ابومنصور احمد بن علی؛ الاحتجاج؛ مشهد: نشر مرتضی، 1403ق.
    12. الطریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ السید احمد الحسینی؛ قم: مکتب النشر الثقافة الاسلامیة، 1408ق.
    13. الفیومی، احمد بن محمد؛ المصباح المنیر؛ بیروت: دار القلم، 2020م.
    14. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی؛ قم: مؤسسه دارالکتاب، 1404ق.
    15. کلینی، محمدبن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1365.
    16. کشی، محمدبن عمر؛ رجال ‌الکشی؛ مشهد: دانشگاه مشهد، 1409ق.
    17. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الأنوار؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    18. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: مرکز الکتاب لترجمة و النشر، 1402ق.
    19. مفید، محمد بن محمد؛ الارشاد؛ قم: انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، 1413ق، الف.

    --------؛ تصحیح اعتقادات الامامیه؛ قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق، ب.