تبیین جایگاه «تذکر» در تبیین و پاسخ به سؤالات دینی از منظر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه اخلاق دانشگاه معارف اسلامی قم

چکیده

«تذکر» به عنوان یکی از ظرفیت‎های مهم در فرایند پاسخ‏گویی قابل تبیین و بررسی است. بسته به نوع کاربست این ظرفیت قرآنی، می توان آن را «اصل»، «روش» و در برخی موارد به عنوان «هدف»  دانست. دراین مقاله تذکر به عنوان یک روش قرآنی درپاسخگویی محور بحث قرارمی گیرد. بهرمندی از این روش در فرایند پاسخ‏گویی مبتنی بر این مبناست که انسان‏ها بر اساس هدایت تکوینی حقایق ایمانی را در سرشت خود نهادینه دارند و «تذکر» آنها را به داشته‎های ایمانی و حقایق الهی متذکر می‎سازد. بر این اساس در فرایند پاسخ‏گویی باید تلاش پاسخ‏گو بر این مسئله استوار گردد که پرسشگر را با آنچه در گوهر فطری خود دارد و از آن غفلت نموده است، آشنا سازد. این مقاله با تمرکز بر آیات الهی ضمن تبیین این روش قرآنی به شیوه‎های تحقق‏بخشیدن آن در فضای پاسخ‏گویی می‎پردازد. 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

منهجیة الأستاذ محسن قرائتی فی الردّ علی الشبهات

نویسنده [العربیة]

  • محمد جواد فلاح
أستاذ مشارک، قسم الأخلاق، جامعة معارف إسلامی قم
چکیده [العربیة]

إن المعرفة بأسالیب الرد العلمی علی الشبهات ومؤشراته تعدّ لدی جمهور الدعاة والمبشرین والناشطین الدینیین بمنزلة عامل إستراتیجی وفعال فی الردّ علی الشبهات والشکوک. فی هذا المجال وفیما بین العلماء المعاصرین، یعد الأستاذ محسن قرائتی من الشخصیات المشهورة والذی اجتهد فی الدفاع عن الحدود العقائدیة مهتمًا بهذة المهمة الهامة وفی ضوء التعالیم القرآنیة. قد سعی هذا البحث بالمنهج الوصفی ـ التحلیلی واستخدام المؤشرات الخطابیة أن یستخرج ویشرح أسالیب الرد علی الشبهات من منظور هذا العالم الدینی. کما تم تعریف وذکر موضوعات وأشکال من هذا المنهج کمؤشرات لافتة بما فیها الاستخدام المکثّف والفنی لفن التشبیه والتمثیل، ومعرفة الشرائح والتیارات الفکریة للشبهات، وتطبیق منهج تفسیر القرآن بالقرآن، والحوار بلغة القوم، ومعرفة العصر ومقتضیاته فی الرد علی الشبهات.
 

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • محسن قرائتی
  • القرآن الکریم
  • الشبهة
  • التشبیه
  1. قرآن کریم.

    1. ابن‏منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
    2. ابوطالبی، محمد؛ «ذکر»، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج13، قم: بوستان کتاب، ۱۳۹۴.
    3. آملی، محمد بن محمود؛ نفائس الفنون فی عرایس العیون؛ تهران، اسلامیه ، 1381.
    4. انوری، حسن؛ فرهنگ بزرگ سخن؛ تهران: انتشارات سخن، ۱۳۹۰.
    5. باقری، خسرو؛ نگاهی دوباره به تربیت اسلامی؛ تهران: انتشارات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (مدرسه)،
    6. پژوهشکده تحقیقات اسلامی؛ معارف قرآن؛ تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۸۷.
    7. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم؛ تصحیح مصطفی درایتی؛ قم: دفتر تبلیغات، ۱۳۶۶.
    8. دهخدا، علی‏اکبر؛ لغتنامه؛ تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۷۷.
    9. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ مفردات الفاظ قرآن؛ لبنان- سوریه: دار العلم- الدار الشامیة‌، ۱۴۱۲ق.
    10. سجادی، سیدجعفر؛ فرهنگ علوم عقلی؛ تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ ایران، 1361.
    11. شفیعی، سیعد؛ «ذکر»، دانشنامه جهان اسلام؛ ج18، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۵.
    12. صدوق، محمد بن علی؛ علل الشرایع؛ قم: انتشارات داوری، ۱۳۸۵.
    13. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: جامعه مدرسین، بی تا.
    14. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان؛ تهران: ناصر خسرو، ۱۳۷۲.
    15. طیب، عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: اسلام، ۱۳۶۹.
    16. عباسی مقدم، مصطفی؛ اسوه‌های قرآنی و شیوه‌های تبلیغی آنان؛ قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1379
    17. قائمی مقدم، محمدرضا؛ «روش تربیتی تذکر در قرآن کریم»، تربیت اسلامی؛دوره 3، ش6، بهار و تابستان 1387، ص57-92.
    18. قرشی بنابی، علی‏اکبر؛ قاموس قرآن؛ تهران:‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱.
    19. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
    20. لیثی واسطی، علی بن محمد؛ عیون الحکم و المواعظ؛ تصحیح حسین حسنی بیرجندی؛ قم: دار الحدیث، ۱۳۷۶.
    21. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ بیروت:‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
    22. مرویان حسینی، محمود؛ «اهداف تربیتی در قصه‌های قرآن»، فصلنامه پژوهش‏های قرآنی؛ دوره 11، ش41 (ویژه ابوالفتوح رازی) ، خرداد 1384، ص200-221.
    23. محرمی، فریده و بابک عباسی؛ «ذکر در عرفان»، دانشنامه جهان اسلام؛ ج19، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۵.
    24. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آیین پرواز: ویژه جوانان و نوجوانان؛ تلخیص جواد محدثی؛ ج1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1385.
    25. مصطفوی، حسن‌؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، ۱۴۰۲ق .
    26. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران:‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱.

    --------؛ اخلاق در قرآن؛ قم: مدرسة الإمام علی بن أبی‏طالب †، ۱۳۷۷.