ملاحظات روش‌شناختی در چگونگی مواجهه با الحاد جدیـد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیارگروه منطق فهم دین، پژوهشکده حکمت و دین پژوهی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

الحاد جدید جنبشی سیاسی اجتماعی در ستیز با هرگونه اعتقاد و عمل دینی است. جریان یاد شده عمده‌ترین کانون تولید و ترویج شبهات گوناگون در حوزه باورهای پایه دینی، خاستگاه دین، نقش و کارکرد دین در زندگی بشر، رابطه دین و علم، رابطه دین و اخلاق و... است. این مساله باحثان و اندیشمندان بسیاری را در سراسر جهان به تکاپو و تلاش در جهت نقد و برجسته‌ ساختن بنیادهای سست، روشهای خردگریزانه، دین سوز و دانش ستیز آن واداشته است. آنچه در این میان تا حد زیادی غایب است نگاهی به روش مواجهه و پاسخگویی به شبهات این جریان و بایسته‌ها و شایسته‌های آن است. تحقیق حاضر بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی الحاد جدید را معرفی، سپس بایسته‌های مناسب در مواجهه با این جریان را بررسی کند. ماحصل تحقیق معرفی دانشها و گامهای لازم در این عرصه، روشن ساختن وجه حاجت به فلسفه در این زمینه، ظرفیت مناسب الهیات و فلسفه اسلامی و لزوم احتراز از درغلطیدن به دامان نظامهای الهیاتی مدرن در این مصاف است.

واژگان کلیدی: دین، الحاد جدید، الحاد علمی، الهیات مدرن، الهیات اسلامی، فلسفه اسلامی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

اللادینیه الجدیده و کیفیه المقابله معها

نویسنده [العربیة]

  • حمیدرضا شاکرین
عضو هیئت علمی گروه منطق فهم دین، پژوهشکده حکمت و دین پژوهی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چکیده [العربیة]

اللادینیه الجدیده هی حرکه سیاسیه اجتماعیه تصارع ای عقیده و عمل دینی. هذه الحرکه اصبحت کمنشاء خاص للایجاد و نشر انواع من الشبهات حول العقاید الدینیه الاساسیه و مثار الدین و سهمه فی حیات الانسان و ایضا حول نسبه الدین و العلم و الاخلاق و امثال ذلک. هذه الخصیصه بعثت کثیرا من المفکرین و الباحثین فی مختلف نطاق العالم للبحث و الانتقاد ضد هذه الحرکه الواهن و تنویر الاذهان قبال منهجها الغیر العقلی التی تهدم الدین و العلم معا. ولیکن المساله التی لم یلتفت الیها بشکل واضح هی المنهج و الاسلوب التی تناسب للمواجهه و دفع شبهات هذه الحرکه و لوازمها و اقتضائاتها. فهذا البحث یترکز بالمنهج الوصفی-التحلیلی علی بیان خصائص اللادینیه الجدیده، ثم تبیین الاسالیب التی تناسب للمقابله معها. والحاصل تعیین العلوم و الخطوات اللازمه و خاصه وجه الحاجه الی الفلسفه فی هذا المجال و ایضا یقوم البحث بتوضیح کفایه الفلسفه و الکلام الاسلامی و لزوم الاحتراز و التباعد عن المدارس الکلامیه الغربیه الحدیثه.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الدین
  • اللادینیه الجدیده
  • اللادینیه العلمیه
  • الفلسفه الاسلامیه
  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‌منظور، محمدبن مکرم، لسان‌العرب؛ بیروت: ‏دارصادر، 1414ق. ‏‏
    2. بیهی، مایکل؛ دمبسکی، ویلیام، میر، استفان، پیدایش جهان: تصادف یا طراحی هوشمندانه، ترجمۀ سلاله امینیان، تهران: پارسیک، 1398.
    3. حسن جبل، محمدحسن، المعجم الاشتقاقی الموصل لالفاظ القرآن الکریم، قاهره: مکتبه الآداب، 2010م.
    4. راغب اصفهانى، حسین‎بن‎محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودى، بیروت: دارالعلم الدار الشامیة، 1412ق.
    5. شاکرین، حمیدرضا، «بررسی انتقادی «مدل بی‎مرزی هاوکینگ هارتل» و دلالت‎های فلسفی ـ الهیاتی آن با تاکید بر حکمت متعالیه»، معرفت کلامی، شماره 27، پاییز و زمستان، 1400ق.
    6. شاکرین، حمیدرضا، «بررسی و نقد طبیعتگرایی انسان‎شناختی با تاکید بر فیزیکالیسم حذفی»، انسان پژوهی دینی، دوره 19، ش 47، شهریور 1401ق.
    7. شاکرین، حمیدرضا، «جهان بی‎علت یا علتمند؟ بررسی و نقد نگره پیدایش بی‎علت جهان بر اساس کیهان‎شناسی مه‎بانگ»، کلام اسلامی، شماره 120، اسفند 1400ق.
    8. شاکرین، حمیدرضا، «خدا و تصادف تکاملی، ناساز یا همساز؟»، فلسفه دین، دوره 19، شماره 3، پاییز 1401ق.
    9. شهبازی، علی، الحاد جدید، تهران: نگاه معاصر، 1399.
    10. شیرازی، صدرالدین محمدبن‎ابراهیم(صدرالمتألهین)، الحکمةالمتعالیة فی ‏الاسفار العقلیةا لاربعة، ج 6 و8، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1981م.
    11. طباطبایی، سیدمحمدحسین، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.
    12. قرشى، سیدعلى‎اکبر، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1371.
    13. گلشنی، مهدی، تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیک‌دانان معاصر، چاپ پنجم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و علوم انسانی، 1390.
    14. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
    15. مطهرى، مرتضى، مجموعه آثار، چاپ ششم، تهران: صدرا، 1374.

     

    1. Bagguini, Jullian, Atheism, A Very Short Introduction, Oxford University Press, New York, 2003.
    2. Beattie, Tina, The New Atheists: The Twilight of Reason and the War on Religion; London, Darton, Longman & Todd, 2007.
    3. Butt, Riazat, Atheist Bus Campaign Spreads the Word of No God Nationwide, http://www.guardian.co.uk / world /2009.
    4. Cimino, Richard and Christopher Smith. Atheisms Unbound: The Role of the New Media in the Formation of a Secularist Identity, Secularism and Nonreligion1, DOI:5334/snr.ab.
    5. Dixon, Thomas, “Scientific Atheism as a faith Tradition”, Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, 33 (2002), p. 337-359.
    6. Dupre, Louis, On The Intelectual Sources of Modern Atheism, International Journal for Philosophyof Religion 45: 1-11, 1999.
    7. Edwards, Paul, “Atheism” in Paul Edwards (ed). The Encyclopedia of Philosophy (New York: Macmillan and free press, 1967), vol I. p. 175.
    8. Emilsen, William W., The New Atheism and Islam, Sage Journals, The Expository Times,Volume 123, Issue 11:521-528, June 2012. DOI:10.1177/0014524612448737.
    9. Hooper, Simon. "The rise of the New Atheists". CNN. Retrieved 16 March 2010, & Whitley Kaufman, New Atheism and its critics, First published: 07 November 2018, https://doi.org/10.1111/phc3.12560.
    10. Jaegwon, Kim, (2003), “The American Origins of Philosophical Naturalism”, Journal of Philosophical Research, APA Centennial Volume pp. 83-98.
    11. Krikorian, Yervant H. (ed.), 1944, Naturalism and the Human Spirit, New York: Columbia University Press.
    12. Lennox, John C. Gunning for God: Why the New Atheists are Missing the Target, Oxford: Lion Hudson, 2011.
    13. McGrath, Alister, (2009) A Fine-Tuned Universe: The Quest for God in Science and Theology, Westminster John Knox Press.
    14. Mcgrath, Alister, The Twilight of Atheism, the rise and fall of Atheism in the Modern World, New York: Doubleday, 2004.
    15. McMullin, E. 2011. Varieties of Methodological Naturalism. in: The Nature of Nature, Bruce L. Gordon and William A Dembski (eds.) ISI
    16. Pasquini, John J. Atheist Persona, causes and consequenses, University Press of America Inc., New York, 2014.
    17. Pigliucci, Massimo, “New Atheism and the Scientific Turn in the Atheism Movements”, Midwest Studies in Philosophy, vol. 37, no. 1, September 2013, pp. 142-153.
    18. Plantinga, Alvin (2011), Where the Conflict Really Lies: Science, Religion and Naturalism, New, York: Oxford University Press.

    Plantinga, Alvin. (2010). Religion and Science. In: Stanford Encyclopedia of Rosenberg, Alex. (2011), The atheist’s guide to reality. New York: W. W. Norton & Co.

    1. Rea, C. M. 2002. World without Design: The Ontological Consequences of Naturalism. New York: Oxford University Press.
    2. Smith, Jesse M., Creating a Godless Community. The Collective Identity Work of Contemporary American Atheists, March 2013, Journal for the Scientific Study of Religion52(1):80-99, DOI:2307/23353892.
    3. Stanford Encyclopedia of Philosophy, Naturalism, substantive revision Tue Mar 31, 2020.
    4. Stanford Encyclopedia of Philosophy; Confucius, Tue Mar 31, 2020.
    5. Stewart, Robert B. “The Future of Atheism: An Introductory Appraisal.” In the Future of Atheism: Alister McGrath & Daniel Dennett in Dialogue. Edited by Robert B. Stewart, 1-16, (Minneapolis: Fortress Press, 2008).
    6. Taylor, Charles, A Secular Age, Cambridge and Massachusetts: Harvard University Press, 2007.
    7. The Internet Encyclopedia of Philosophy. "New Atheists", Retrieved 14 April 2016.
    8. Whitley, Rob, “Atheism and mental health”, Harvard Review of Psychiatry , June 2010,18(3):190-4.
    9. Wikipedia, the free encyclopedia, Intuition, edited on 19 July 2021, at 10:23 (UTC).
    10. Wikipedia, the free encyclopedia, New Atheism. edited on 23 December 2022, at 14:30(UTC).
    11. Wilson, Edward O., Sociobiology: The new synthesis, 1975; Harvard University Press.
    12. Wolff, Gary, “in The New Atheism, The Church of the Non-Believers”; reprinted in Wired Magazine, November 2006.
    13. Yandell, David and Moser, Paul K. 2000. “Farewell to Philosophical Naturalism”, in: Naturalism: A Critical Analysis, W. L. Craig (ed.), London: Routledge.

    Zenk, Thomas, “New Atheism”, in Bullivant, Stephen & Rose, Micheal (eds.) The Oxford Handbook of Atheism, Oxford: University Press, 2013. pp. 252-253.